Herhangi bir yakınını veya tanıdığı birisini kaybetmeseler dahi çocuklar ölüm ile ilgili sorular sorabilirler. Bu durum, anne babaları nasıl cevap verecekleri konusunda bir miktar zorlayabiliyor.
Ölüm ve ona benzer soyut kavramlara merak aslında bu olguların sorgulandığının ve ilgi duyulduğunun bir göstergesidir. Akran etkileşiminin artmasıyla birlikte bu soruların dönem dönem gündeme gelmesi olağandır.
Peki bu sorulara nasıl cevap verilmeli?
Öncelikle “sorduğu kadarına” cevap vermek hem sizleri karmaşadan kurtaracak hem de çocuğun kafasını karıştırmamak adına önemli olacaktır. Cevap vermeye başlamadan önce çocuğun neler düşündüğünü/neyi merak ettiğini sormak ne kadarını bildiğini öğrenmenize ve açıklamanızın düzeyini düzenlemenize ilişkin size fikir verecektir. Çoğu zaman kısa ve net yanıtlar beklediğimizin aksine çocuklar için yeterli olmaktadır. Bu nedenle zihininizde tahminler yürütmek yerine çocuğa bu konuda neler bildiğini sorabilirsiniz…
Yaş düzeyine bağlı olarak verilen cevaplar da bir miktar değişkenlik gösterecektir. Eğer ki çocuk henüz soyutu kavrayabilecek bilişsel düzeyde değilse verilen yanıtların mümkün olduğunca yalın, somut ve net olaması önemli olacaktır.
Bu konularda gelen sorulardan anne babaları en çok zorlayanları “Anne/baba sen de ölecek misin?” “Ben de ölecek miyim?” şeklindeki sorulardır. Bu tarz sorulara cevap verirken öncelikle bu soruların olağan bir meraktan kaynaklandığını kendimize hatırlatmakta fayda var… Yanıtlarken de yine bu olağanlığı yansıtarak, doğadan örnekleri (çiçekleri veya ağaçları) tasvir ederek yaş almayı ve ölümü anlatabilirsiniz. Olası kaygı bulutları oluşturmamak adına bu açıklamalarda ölümü hastalıklar veya uyku gibi kavramlarla eşleştirmemekte fayda vardır. Bunun sebebi ise olası bir hastalıkta veya uyku zamanlarında ölüm beklentisini/kaygısını oluşturmamak içindir.
Önemli bir dip not olarak: Cevabını bilmediğiniz, sıkıştığınızı hissettiğiniz anlarda “Bunun yanıtını bilmiyorum ama senin için araştırabilirim” diyebilirisiniz. Her koşulda dürüst olmak güven duygusunu sarsmamak adına oldukça önemlidir.
Ölüme ilişkin sorular çocuklar tatmin olana dek bir süre daha tekrarlanıp ara sıra yeniden gündeme gelebilir. Yaptığınız açıklamaların yeterli olduğunu düşünüyor fakat çocuğunuzun ama hala tatmin olamadığını ve/veya kaygı düzeyinin normalin üstünde seyrettiğini gözlemliyorsanız bir uzman desteği bu aşamada faydalı olacaktır.
Uzm. Psk. Emine KAYA BİCAN
