“Duyguların amacı bir nehir gibi akmaktadır.” diyor sevgili Lawrence Cohen. Nehirin önüne set çekmeye çalıştığımızda, eninde sonunda taşacaktır. Taştığı noktada yeni bir set çekmek gerektiğini düşünerek, daha büyük bir set çekmeye çalıştığımızda ise, nehir bu kez çok daha büyük bir şiddetle taşma oluşturacaktır…
Ebeveynler bu nehirin iki yakası gibidir, nehiri sadece tutar. Nehire ne kadar hızlı veya yavaş akması gerektiğini söylemez; sıcak veya soğuk, derin veya sığ olması gerektiğini söylemez… Ebeveynin işi nehiri nazikçe tutmaktır.
Önemli olan duyguyu bilmek, duyumsamak, tanımak ve bir nehir gibi akmasına izin vermektir…
Ebeveynler olarak vereceğimiz mesaj şöyle olmalıdır:
Duygunu görüyorum, sadece görmüyor kabul de ediyorum. Sadece görüp kabul etmekle kalmıyor, onu hoş karşılıyorum, kucaklıyorum…
Duyguları bastırdığımızda, engellediğimizde daha şiddetli şekilde karşımıza çıktığının özellikle altını çizdi Cohen. Hep yineliyoruz: İyi veya kötü duygu yoktur! Bazı duygular sadece biraz daha acı vericidir. Bunu duyumsayan çocukların sevgiye ve şefkate ihtiyaçları vardır…
Oyun Önerileri
- “Ben oyun oynayabilen/oyuncu ebeveyn değilim” demek yerine, yanı başınızda duran ve oyun konusunda uzman olan çocuğunuzu izleyin, dinleyin, takip edin ve ne söylerse onu yapın.
- Eğer bir değişim yaratmak istiyorsanız, 10 dakika başka hiç bir şeyle bölünmeden (Telefon, ev işleri, kardeş, TV) çocuğunuzla yoğun şekilde oyun oynayın.
- “10 dakika sen ne istersen onu yapalım!”. 10 dk. oyun sizi 20 dk. mızmızlanmadan kurtaracaktır 🙂
- Daha büyük çocuklar için “Bana şu oynadığın bilgisayar oyununu gösterir misin?”
- 10 dakika her ne istersen onu oynayalım oyunu
- Yastık savaşı veya güreş oyunu: Özellikle online dersler öncesi büyük fark yaratacaktır.
- Hadi rolleri tersine çevirelim oyunu:
- Kim olmak istersin? (Doktor/öğretmen/anne/baba)
- Örn: Doktora gittikten sonra doktor olmak isteyecektir. Ergenlik dönemindeki çocuklar için rol değişiminde replikleri tekrarlamak sizin için zorlayıcı olmayacaktır:)
- İtmece/kakmaca veya el itmece oyunu: Özellikle zor zamanlarda çocuğa iyi gelecektir. Bu esnada çocukla uyumlanmak, senkronize olmaya çalışmak oldukça önemli…
- Çorap oyunu: Herkes kendi çorabını giyinmiş halde oyuna başlıyor. Oyunun amacı kendi çorapları ayağında kalacak şekilde karşısındakinin çoraplarını çıkarmaya çalışmaktır.
- Yere devirme oyunu: Hadi şimdi ben “seni en çok zorlayan şeyim” (Zorba arkadaş, zoom, kaygı, korku, stres vb) ve gel beni devirmeye çalış.
- Rekabetin dozunu çocuğun becerisine göre ayarlayarak oyun içerisinde kazanmasına izin vermek oldukça önemli. Önce mücadele, ardından yenilgi şeklinde…
- Bunun nedeni çocukların güçlü olduklarını hissettikleri bir deneyim yaşama ihtiyacı içinde olmaları…
- Günümüz koşulları, oy verme, para kazanma vb kontrol edemedikleri pek çok duruma rağmen gücü hissedebilecekleri bir alan oluşturmaya çalışıyoruz…
Duygular
- Henüz yönetmeyi öğrenemedikleri duygular, çocukların kendilerini ifade biçimlerinden birisidir.
- Duyguları bastırmak sağlıklı değildir.
- Duygu yönetimi ≠ duygu kontrolü. Duyguları yönetmek duyguyu kontrol etmek (bastırmak, yok saymak, küçümsemek) değildir.
- Duygu patlamalarını gördüğümüzde, bu durumu ortadan kaldırmamız gerektiğini düşünürüz. Fakat asıl önemli olan duyguyu bilmek, duyumsamak, tanımak ve bir nehir gibi akmasına izin vermektir.
- İyi veya kötü duygu yoktur! Bazı duygular daha yoğun yaşanır. Böylesi durumlarda çocukların sevgiye ve şefkate ihtiyaçları vardır. Bu bağlamda destek verici bir rol model olmak önemlidir.
- Duyguları yansıtmak anlaşıldığını hissettirmesi bakımından oldukça faydalıdır…
- “Bu çok heyecan verici neler oldu?”
- “Çok kızgınsın!”
- “Evet üzgünsün. Sana evet dememi isterdin”
- “Online eğitim olmasını istemezdin, ama eğitim online şekilde yürütülüyor”
- Duyguları yansıtıyor olmamızın amacı kaçmadan duyguda kalabildiğimizi, duygusunu kucakladığımızı çocuğa göstermektir.
- Duyguyu kucakladığımızı göstermenin bir diğer yolu da oyundur:)
Disiplin
- Eğer çocuğun duygusu taşmışsa ve bir ceza yaptırımı uygulandıysa, bu durum çocuğun duygusunun daha fazla taşmasına neden olacaktır.
- Böylesi zamanlarda: “Çocuğum bunu yaptı, çünkü duygularını kaldıramayacak durumda” gibi olaylara farklı bir perspektiften yaklaşabilmek önemli
- Örn: “Kardeşine vurdu çünkü kıskançlığı taşıyamıyor”
- “Vazoyu kırdı çünkü heyecanına hakim olamadı”
- Yatağa yatmakta direnen çocuk için temas ihtiyacı veya vakit geçirme ihtiyacından dolayı direniyor olabilir mi? şeklinde yorumlamaya açık olmak vb gibi
- Disiplin konusunda temel bakış açımızın esnemesi oldukça önemli:
- Çocuğun temas isteği mi var?
- Otonom/özerk olma ihtiyacı mı var?
- Davrnanışının sebebi ev içi gerginlik olabilir mi?
- Sınır koymada genelde tek bir yol biliyoruz ve hemen hızlıca tepkiler veriyoruz:
- Sesli kocaman gürleyerek söylenen “Yapma!” ya da “Hayır!”; ve bunun tam tersi şekilde sınırın olmadığı, aşırı izin verici bir yaklaşım sergilemek gibi
- Ancak, temasta kalmaya izin veren sınır koyma halinde olmak pekala mümkün
- Alışkanlıkları değiştirmek güç, ancak bu konuda pratik yapmak mümkün…
- Pek çok araştırmanın da doğruladığı gibi ceza çocuklara zarar veriyor ve sıkıntılı davranışa dair herhangi bir şey öğretmiyor.
- Disiplinde temel anlayış, perspektifimizi genişletmek olmalı:
- Örn: Mama sandalyesindeki çocuk yiyecekleri yere attığında aslında yer çekimi deneyi yaparak keşif yapmaya çalışıyor olabilir. Burada hemen verdiğimiz otomatik tepkilerde amacının bizi sinirlendirmek olduğunu düşünüyoruz.
- 3-4 yaşlarında yalan söylemeyi keşfeden çocuk aslında gelişimsel bir ilerleme göstermiş oluyor, ahlaki bir bozukluk gibi yorumlamak yine hızlı verdiğimiz tepkilerden.
Ebeveynler için bazı pratikler:
- Sakin 2. Tavuk Olmak: Çocuklar stresli olduğunda kendilerini regüle edebilmek için sakin birisini görmeye ihtiyaç duyarlar. Eğer biz de gerginsek, bu önce kendimizi sakinleştirmemiz önemli, bu anlamda çocuklara rol model oluyoruz.
- Kendi duygularımız konusunda dürüst olmamız, güçlü duygularımızı aktarırken de sesi biraz kısmamız çocukların ürkmemesi bakımından önemli… “Virüs konusunda ben de endişeliyim, maske takarak kendimi koruyorum” gibi
- Kendi duygumuzu yönetebilmemiz için farkında olmamız ve nefes pratikleri önemli. “Hadi hep birlikte derin bir nefes alalım”. Çocuklar o sırada bize katılmasalar da sakinlik etrafa yansıyacaktır.
- Eğer ki çok çok yoğun duygular hissediyorsak duygusal ilk yardım önemli. Mola verip biraz uzaklaşmak iyi gelebilir veya soğuk su ile yüzümüzü yıkamak kalp atışlarını yavaşlatarak bizi sakinleştirecektir.
Uzm. Psk. Emine KAYA BİCAN
